1873ko otsailaren 11n, Lehen Errepublika aldarrikatu zen. Herriek eta nazioek instituzioalitate konfederalerantz jotzeko egindako saiakera handienetako bat izan zen, Espainiako Estatuan zeunden udalerri, lurralde eta nazioetako herri-klaseak protagonista zituena; eta aldi berean, jugo inperialaren azpiko koloniak askatzea zuen helburua. Langile eta errepublikanoen garaipena ekarri zuen ahaztutako data honek, historikoki monarkiari dagokion zentralismo oligarkikoaren aurkakoa. Udal- eta nazio-autodeterminazioa horrela zehaztu zen, Estatu eraldatzeko proiektu politiko eta demokratiko batean. Gainera, aberastasuna birbanatzea eta eskubide sozial, zibil eta nazionalak bereganatzea planteatzen zuen proiektu bat zen.

Esperientzia demokratiko eraldatzaileetan hainbesteko garrantzia izan duen ondare ikaragarri hori, Bigarren Errepublika bera bezala, ahaztu egin da (ia). Hura berreskuratzea ez da oroimen historikoaren ekintza, errebindikazio politikoa baizik, erregimen-krisiaren une bereziki larri batean. Espainiako Estatuko herrietako mugimendu errepublikanoak, langile-klaseek eta herri-klaseek bultzatuak, izan dira gure historiako emantzipazio sozial eta politikoaren eragile nagusiak. Beraz, aldatzeko aukera berri baten aurrean egongo ginateke gaur, gizarte-mugimenduek eta ezkerreko erakundeek demokrazia politikoaren eta gizarte-justiziaren nahiak bateratzea lortzen badute, ustiapen-, zapalkuntza-, menderatze- eta harraparitza-eremu guztietan, harik eta adin-nagusitasuna eta herritartasun-baldintza bat lortu arte, monarkiak eta haren erregimenak ukatu egiten baitigute.

Hamarkada galdu baten ondoren, krisi pandemikoa iritsi da; hamarkada honetan, erregimeneko alderdiek neoliberalismoa makilakadaz ezarri dute. 2012an onartutako Mordaza Legea da deriba horren gailurra. Lehen alarma-egoeran herri-mugimenduen eta mugimendu subiranisten aurka Estatuak tresna nagusia izan da, eta zigor kopurua errekorra igo da: milioi bat baino gehiago. Mordaza Legea etxebizitzaren aldeko mugimenduaren aurka erabiltzea, etxetik kaleratzeak geldiarazteko isunekin, jendea izutzeko ahalegin izugarria da, eskubide zibil eta sozialen defentsan aktiboki parte har ez dezan. Eskubide hauen artean, protestarako eta etxe duina izatekoa. Errepresio hori, gainera, bat dator azken urteetan Estatuaren jomugan aurkitu diren mugimendu subiranisten jazarpen gupidagabearekin.

Askatasun zibilen aldeko borrokak, Mordaza Legea indargabetzeaz gain, beharrezkoa egiten du preso politikoen amnistia defendatuko duen programa bat ere, gizarte zibilaren eta autodeterminaziorako eskubidea kriminalizazioa geldiarazteko, independentzia nazionala onartu arte baldin eta herriak hala erabakitzen badu. Ez da kasualitatea, lehenago aipatutako esperientzia demokratikoetan, herri-klaseen amnistia eta askatasun zibilen aldeko kanpaina eliteen autoritarioaren aurkako joera iraunkorrak bihurtzea.

Gure garaiko borroka errepublikanoetan, feminismoak funtsesko eginkizuna darama, eremu publiko eta pribatuetan emakumeak menderatzen dituzten desberdintasun politiko eta zibil guztiak salatzea. Mugimendu feministaren emantzipazioak eta eskubide-lorpenak errepublikaren bertute onenak azpimarratzen ditu, hain zuzen ere, patriarkatuaren botere-egiturak bota nahi baititu: askotan, ekintzaile errepublikanoek eta feministek botere-egitura bidegabe berari egiten diote aurre, hainbat eremutara hedatzen dena: gobernua despota modura diharduna, enpresa soilik bere onerako baliatzen duena edo etxean emakumeak objektu bezala tratatzen dituena.

Garaiak altueran egotea eskatzen digu. Krisi biriko honetan, baina baita ekonomikoa ere, aberastasuna hazten eta kontzentratzen da, eta gizarteko sektore handiak, berriz, pobreagoak izatea behartuta. Beharrezkoa da, beraz, etxebizitzarako eskubidea konkistatuko duen eraldaketa ekonomiko eta sozialerako gutxieneko programa bat (alokairuak Estatu osoan erregulatuz eta etxegabetzeak geldiaraziz), osasun publikoa bermatuko duena (osasun-sistemaren lan-baldintzak hobetuz eta osasun-sistema publikoa berreraikiz), eta existentziarako eskubidea ezarriko duena, oinarrizko errenta bezalako mekanismo berriekin. Beharrezkoa da, beraz, menpekotasunik gabeko ekoizpen eredua ekarriko duen eraldaketa ekonomikorako proiektu bat gauzatzea. Trantsizio ekosozial bat behar da, erregimenaren industria-joeratik urrun, industria zibila suntsitzen uzten duena eta erregimen diktatorialei armak saltzeari lehentasuna ematen diona. Dagoen egoera, momentuz, orden zuzen eta segurua bermatzen du herritarentzat, bloke neoliberal baten erreformetara bideratua (progresista, komeni zaionean). Bloke horretan, badirudi PSOE erosoago dagoela, energia- eta higiezin-oligopolioko handiekin adeitsu jokatuz.

Helburu horiek erreforma fiskal baten bidez gauzatu beharko lirateke. Erreforma horrek, Covid Tasaren izarrari jarraituz, diruhandiak, finantza-transakzioak grabatu eta elite handien (monarkia, besteak beste) iruzur fiskalari amaiera eman beharko lioke. Horrela, gutxieneko programa modu bidezkoan finantzatuko da, desberdintasunak gainditu eta diruhandiak fiskalizatuz.

Monarkia Estatuaren itxiera elitista eta autoritarioaren giltza orokorra da, etengabe agerian geratzen den bezala bere ustelkeriari buruzko ikerketa-saio serio orok aurkitzen dituen erresistentziekin. Ez dago beste aukerarik hari aurre egiteko, aipatutako terminoetan egituratutako alternatiba martxan jartzea. Katalunian eta Espainiako Estatuaren mende dauden gainerako herrietan errepublikanoen sentimendu herrikoiak, duela gutxi egindako inkestek erakusten dutenez, aldaketa horien desioa islatzen du. Aliantzak eraiki behar dira XXI. mendeko Donostiako Itun baterantz aurrera egiteko, erregimen monarkikoa eten eta langileen Errepublikak konkistatzen hasteko. Estatuko herrien eskubide kolektiboen, askatasunen eta subiranotasunen aldeko prozesu eratzaileetarantz aurrera egiteko garaia da.

Errebistak sinatzen: A Xanela, Agon, Catarsis, Institut Sobiranies, Nortes, Revista Maig, Revista Realitat,  Sin Permiso, Sororis Causa, Viento Sur

(Visited 85 times, 1 visits today)